Aanpak
In deze casus stond het systeemdenken centraal en het waarderen van klimaatadaptatiemaatregelen en strategieën. We hebben met de gebiedspartners verkend op welke manier de omgeving op systeemniveau klimaatbestendig kan worden ingericht, wat de effectiviteit is in het doelbereik en wat dit betekent voor de ontwikkelingsmogelijkheden van natuur en landbouw.
Onderdeel van de aanpak was het ontwikkelen van criteria om grondgebruik toe te kennen op basis van watersysteemkenmerken en indicatoren om de ‘waarde’ van de omgeving te bepalen om varianten te kunnen vergelijken. Deze waarden kunnen economisch zijn, maar ook ecologisch.
Op basis van geohydrologische berekeningen van inrichtingsvarianten, kunnen deze scenario’s worden beoordeeld op realiteitswaarde, perspectieven voor natuur en landbouw en omgevingswaarden. Vervolgens kunnen hierop paden worden uitgestippeld om de waterhuishouding en het grondgebruik op systeemniveau aan te passen.
Lessen en successen
- Voor deze casus zijn verkennende berekeningen uitgevoerd waarmee de grenzen zijn verkend van wat met grote - en minder grote - ingrepen in het watersysteem mogelijk is om meer water aan de bron vast te houden. Dit geeft veel inzicht maar kan nog geenszins worden beschouwd als een afgestemd maatregelenpakket voor het gebied. Hiervoor is meer maatwerk nodig.
- Middels toepassing van de Waterwijzers Landbouw en Natuur konden verschillende scenario’s goed worden vergeleken. Door de resultaten ervan op een overzichtelijke wijze te presenteren aan de gebiedspartners, werd duidelijk welke kwantitatieve en ruimtelijke veranderingen in waterbeheer het meest kansrijk zijn om natuurdoelen te halen en landbouwschades te beperken.
- Bij klimaatrobuustheid gaat het voor een belangrijk deel om het inspelen op het veranderen van weerextremen. Deze kunnen op dit moment niet goed worden onderzocht. Aanbevolen wordt om weersextremen in de analyse van de effecten van klimaatverandering op landbouw en natuur te integreren.
- De huidige landbouwkundige teelten zijn niet bestand tegen de verhoging van grondwaterstanden. Het is daarom belangrijk dat er meer inzicht komt in de mogelijkheden voor en effectiviteit van toepassing van alternatieve teelten, inclusief bijpassende verdienmodellen en mogelijkheden voor meervoudig ruimtegebruik.
- Het nemen van maatregelen om water vast te houden zal waarschijnlijk leiden tot een toename van water op het land en oppervlakkige afstroming. Aanvullend onderzoek naar andere typen maatregelen om water op maaiveld langer in natuurlijke, lokale laagtes vast te houden en/of maatregelen die bevorderen dat het water op maaiveld opnieuw kan infiltreren naar het grondwater is daarom nodig.
- Tot slot is het van meerwaarde om bij het maken van afwegingen breder te kijken dan de functies landbouw en natuur. Naast biotische natuurwaarden kunnen ook andere ecosysteemdiensten van natuur van waarde zijn, zoals koolstofvastlegging en verwijderen van nutriënten.
Meer weten?
De volgende producten zijn beschikbaar van deze casus:
- Rapport Verkenning klimaatrobuuste inrichting watersysteem Chaamse beken
- Bijlage A bij de rapportage (Modellering water en landbouw) is op te vragen via het contactformulier
- Biljage B bij de rapportage (Modellering natuur met Waterwijzer Natuur)