Wat is klimap?

In 2012 zijn de eerste wetenschappelijke artikelen over ontwikkelpaden gepubliceerd. Het concept is dus relatief nieuw en ook nog volop in ontwikkeling. Regelmatig worden verschillende begrippen naast en door elkaar gebruikt, waaronder: adaptatiepaden, ontwikkelpaden en transitiepaden. The Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) spreekt van Climate Resilient Pathways. Uit de literatuurverkenning bleek verder dat ontwikkelpaden nog weinig in de praktijk zijn toegepast. Deze praktische toepassing is juist wél de focus vanuit KLIMAP, met de theoretische verkenning als basis. Het vertrekpunt was de uitgebreide analyse van Werners et al. (2021), die onderscheid maakt tussen drie ‘stromingen’ of benaderingen. De drie stromingen zijn hieronder kort toegelicht.

1. Ontwikkelpaden ter ondersteuning van besluitvorming

Deze stroming is primair gericht op het ondersteunen van besluitvorming voor maatschappelijke vraagstukken. Dit wordt de ‘Performance-threshold oriented’ benadering genoemd. De aanpak is planmatig, met de bedoeling om onzekerheden expliciet te maken en kritische grenzen te identificeren op basis van verwachte risico’s. De (beleids)doelstellingen zijn op zichzelf vaak weinig omstreden. Belangrijke uitgangspunten zijn (1) het vroegtijdig identificeren wanneer doelstellingen onder druk komen te staan, (2) welke aanpassingen nodig / mogelijk zijn en (3) hoe beleidsmakers daarop in kunnen spelen. Een voorbeeld hiervan is het werken met adaptatiepaden (Adaptief Delta Management) in het Deltaprogramma (Haasnoot et al, 2013). Eén van de kritiekpunten op deze stroming (Wise et al, 2014) is de toepasbaarheid in minder eenduidige situaties, wanneer er meerdere belanghebbenden zijn en sociaal-culturele, politieke of economische overwegingen een rol van betekenis spelen.

2. Ontwikkelpaden voor een proces van leren en bewustwording  

Het accent van deze stroming ligt op het faciliteren van een gezamenlijk proces van leren en bewustwording rond een maatschappelijke gebiedsopgave. Een voorbeeld is het klimaatbestendig inrichten van een beekdal. De belanghebbenden en hun uiteenlopende perspectieven staan centraal. Het ontwerpen van ontwikkelpaden en identificeren van knikpunten is geen doel op zich, maar eerder een (mogelijke) uitkomst van het gezamenlijke proces. Gedeelde probleemanalyse en visievorming zijn belangrijke aspecten. Dit wordt de ‘Multi-stakeholder’ benadering genoemd. Er worden vaak participatieve (proces)methoden gebruikt. Dergelijke methoden staan onder meer centraal in het recente advies voor de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (RLI) over de toekomstige inrichting van Nederland ‘Geef richting, maak ruimte!’ (RLI, 2021)

3. Ontwikkelpaden om de noodzaak van transformatie te benadrukken

In deze stroming staat centraal dat huidige systemen en ontwikkelingen niet houdbaar zijn en dat er een urgentie is voor transformatie op de (middel)lange termijn. Vanuit die urgentie is er onder andere aandacht voor het identificeren en schetsen van nieuwe, mogelijke toekomstbeelden. Deze beelden kunnen langs een as/dimensie zoals ‘veerkracht’ worden geplaatst. Het is hierbij belangrijk om zowel toekomstbeelden te laten zien die ‘laag' scoren op deze dimensie, als toekomstbeelden die 'hoger' scoren. Er volgt een gezamenlijk proces van ‘backcasting’, waarbij als het ware van ‘achteren naar voren’ wordt beredeneerd welke veranderingen er hier en nu mogelijk en noodzakelijk zijn om in de toekomst bij het gewenste eindstation te komen. Dit wordt de ‘Transformation-oriented’ benadering genoemd.