De praktijk leert dat je relatief snel aan de slag kunt met ontwikkelpaden. Het is niet noodzakelijk om vooraf een uitgebreide gebieds- of contextanalyse te doen. Op basis van bestaande informatie kom je een heel eind, wanneer je ook deskundigen met verschillende expertises bij het proces betrekt. Als gaandeweg blijkt dat belangrijke inzichten ontbreken, dan kunnen deze later concreter worden uitgezocht of doorgerekend. In een aantal workshops zet je relevante maatregelen en strategieën in de tijd, rekening houdend met de onzekerheden voor een gebied. Dit doe je aan de hand van één of meerdere toekomstbeelden.
Toekomstbeeld bepalen
Is er al een (gezamenlijke) langetermijnvisie opgesteld voor een gebied, dan kun je deze als uitgangspunt gebruiken bij het schetsen van ontwikkelpaden. Is er nog geen sprake van een gebiedsvisie of zijn er verschillende perspectieven richting de toekomst, dan kun je de toekomst samen verkennen aan de hand van leidende principes/ uitgangspunten. Leidende principes zijn bijvoorbeeld ‘wat schoon is moet schoon blijven’ en ‘alle functies op een logische plek in het bodem- en watersysteem’. Het maken van illustraties helpt bij het neerzetten van mogelijke toekomstbeelden. Vanuit deze toekomstbeelden redeneer je terug welke maatregelen wanneer genomen kunnen worden. Zo ontstaan ontwikkelpaden.
Routes schetsen
Redeneren vanuit een toekomstbeeld biedt ruimte om los te komen van belemmeringen of obstakels die spelen in de huidige situatie. Bij het schetsen van routes is het dus belangrijk om niet alleen vanuit nu naar de toekomst te werken, maar juist ook van de toekomst naar nu. Bij het plaatsen van relevante maatregelen in de tijd helpt het om onderscheid te maken tussen nu, straks en later. Het gaat hierbij niet alleen om technische ingrepen zoals stuwtjes of subirrigatie. Denk ook aan beleid- en regelgeving of verandering van ruimtelijke functies. Voorzie je weinig draagvlak voor een maatregel die uiteindelijk wel nodig is? Dan kun je daar nu al op anticiperen door veel eerder in gesprek te gaan met de betrokkenen of door het opstarten van aanvullend onderzoek.
Routes afwegen
De uitkomst van het ontwikkelpadenproces is een set aan mogelijke routes: verschillende ontwikkelpaden om een toekomstbeeld te behalen. Zo kun je adaptieve en robuuste strategieën afwegen, waarbij korte termijn acties worden gekozen die opties voor later open laten. Doordat de omstandigheden in de toekomst kunnen veranderen, ligt het voor de hand om de geschetste routes regelmatig te toetsen aan eventuele, nieuwe inzichten. Je kunt de routes dan waar nodig bijstellen. Het denken in ‘ontwikkelpaden’ vormt daarmee een dynamisch planproces.
Meer weten?
In de routekaart lees je meer over het schetsen en afwegen van ontwikkelpaden en andere stappen in het proces.
In het volgende artikel (Engelstalig) kun je meer lezen over het redeneren vanuit de toekomst naar het heden. Dit wordt ook wel backcasting genoemd. Zie Nikolakis, M. (2020) Participatory backcasting: Building pathways towards reconciliation?
In deze Master thesis (Engelstalig) lees je meer over toekomstscenario's: Meer, van der F. (2021) Local Land-use Scenarios for the Northern IJssel Valley, the Netherlands Downscaling higher-level scenarios in collaboration with local stakeholders
